Τα σχέδια εργαστηρίων που παρατίθενται παρακάτω διαμορφώθηκαν με την ολοκλήρωση των οκτάωρων εργαστηρίων κατάρτισης του έργου για εκπαιδευτικούς. Το περιεχόμενό τους βασίστηκε στην ανατροφοδότηση και τις ιδέες που συλλέχθηκαν από τους συμμετέχοντες/-ουσες εκπαιδευτικούς σε Ελλάδα, Βόρεια Μακεδονία και Βουλγαρία. Το προτεινόμενο πρόγραμμα περιλαμβάνει δίωρα συμμετοχικά εργαστήρια για μαθητές/-ριες δημοτικών σχολείων, γυμνασίων και λυκείων, με διαφορετικές δραστηριότητες ανά ηλικιακή ομάδα. Οι δραστηριότητες συμβάλλουν στη βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα σε μαθητές/-ριες, αλλά και σε μαθητές/-ριες και εκπαιδευτικούς, καθώς βοηθούν τους / τις συμμετέχοντες/-ουσες να καλλιεργήσουν δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας και θετικής διαχείρισης συγκρούσεων στο σχολικό και σε κάθε κοινωνικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες βοηθούν τους / τις συμμετέχοντες/-ουσες κάθε ηλικίας να αναπτύξουν δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης και ενσυναίσθησης, πετυχαίνοντας έτσι τη μεταξύ τους ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία σε ένα υγιές περιβάλλον αλληλοσεβασμού και αποδοχής της ετερότητας, μακριά από κάθε μορφής βία. Για τους μαθητές του γυμνασίου και του λυκείου, περιλαμβάνονται επίσης και δραστηριότητες που στοχεύουν στη δημοκρατική, κοινωνική κινητοποίηση των μαθητών/-ριών, ενισχύοντας τους δεσμούς της ομάδας μέσα από τη συσπείρωσή των τελευταίων για την επίτευξη συλλογικών δράσεων με κοινό κοινωνικό όραμα και στόχους.
Σκοπός του προγράμματος συνολικά είναι η προώθηση της δημοκρατίας, της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα από την εκπαίδευση. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες αναμένεται να προετοιμάσουν τα μέλη της σχολικής κοινότητας σταδιακά να αναλάβουν ενεργό ρόλο πρώτα στη σχολική και έπειτα ευρύτερα στην κοινωνική ζωή, για μία κοινωνία που διέπεται από τις αρχές της δικαιοσύνης, της αποδοχής και ειρηνικής συνύπαρξης. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες δε στοχεύουν άμεσα στη διαχείριση των εξ’ ορισμού αμφιλεγόμενων, συγκρουσιακών ζητημάτων αλλά επιχειρούν ευρύτερα την ενδυνάμωση των μελών της σχολικής κοινότητας ώστε να επικοινωνούν αποτελεσματικά και να διαχειρίζονται δημοκρατικά οποιαδήποτε προστριβή προκύπτει στο σχολικό περιβάλλον.
Σκοπός
Κατηγορία δραστηριοτήτων
Επίπεδο εκπαίδευσης
Λέξεις κλειδιά
προώθηση της δημοκρατικής εκπαίδευσης, υποστήριξη σχολείων ώστε να λειτουργούν ειρηνικά, σύμφωνα με τις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενδυνάμωση του κοινωνικού ρόλου του σχολείου
βιωματικά,
συμμετοχικά
εκπαιδευτικά εργαστήρια
δημοτικό σχολείο,
γυμνάσιο,
λύκειο
συνεργασία, σεβασμός, ανθρώπινα δικαιώματα, θετικό κλίμα, μείωση επιθετικής συμπεριφοράς, διαχείριση αντιπαράθεσης, συνύπαρξη, κατανόηση αποδοχή, κοινωνική κινητοποίηση
Στόχοι
- Αποτελεσματική διαχείριση και μείωση αντιπαραθέσεων, διαπροσωπικών συγκρούσεων στο σχολείο
- Προώθηση του σεβασμού προς τα δικαιώματα και τα συναισθήματα των άλλων
- Ενίσχυση της προσωπικότητας των μαθητών/-ριών
- Δημιουργία θετικού και δημιουργικού κλίματος στην τάξη
- Μείωση επιθετικότητας και κάθε μορφής βίας στο σχολείο
- Προώθηση συνεργασίας για την επίτευξη κοινών κοινωνικών στόχων
- Καλλιέργεια κουλτούρας δημοκρατικού διαλόγου και συνεργασίας στο σχολείο
Υλοποίηση
Κάθε εκπαιδευτικό εργαστήριο του προγράμματος έχει διάρκεια 2 διδακτικές ώρες και μπορεί να πραγματοποιηθεί ανεξάρτητα με τη συμμετοχή 10-25 μαθητών/-ριών (συνήθως ανά σχολικό τμήμα). Για κάθε σχολική τάξη μπορεί να συντεθεί ένα διαφορετικό εργαστήριο με δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών/-ριών. Η δομή είναι παρόμοια για όλα τα εργαστήρια. Μετά από τις βιωματικές, συμμετοχικές δραστηριότητες, σε κάθε εργαστήριο ακολουθεί συζήτηση στον κύκλο (ολομέλεια). Στο τέλος κάθε εργαστηρίου γίνεται ένας κύκλος αξιολόγησης από τους/τις συμμετέχοντες/-ουσες μαθητές/-ριες με τρόπο που περιγράφεται στον εκπαιδευτικό αυτό οδηγό.
Μεθοδολογία
Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις αρχές της μη τυπικής εκπαίδευσης. Βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή των μαθητών/-ριών οι οποίοι/-ες, μέσα από τις διαδραστικές δραστηριότητες του προγράμματος, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους και τους άλλους, να ακούσουν, να αντιληφθούν, να συναισθανθούν τα μέλη της ομάδας και να μάθουν πώς να εκφράζονται και να επικοινωνούν με σεβασμό. Εκπαιδεύονται έτσι κοινωνικά, ώστε μελλοντικά να αποτελέσουν ενεργούς, δημοκρατικούς πολίτες με κριτική σκέψη, ενσυνείδηση και διάθεση να βελτιώσουν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Αποτελεί μία μαθητοκεντρική και συλλογική διαδικασία που καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και τις δεξιότητες επικοινωνίας των συμμετοχόντων/-ουσών, κυρίως μέσα από ομαδικές αλλά και ατομικές δραστηριότητες μη λεκτικής επικοινωνίας, ενεργητικής ακρόασης και επαναδιατύπωσης, παιχνίδια ρόλων και δραστηριότητες εξάσκησης στη συλλογική λήψη αποφάσεων στην ομάδα. Μέσα από το βιωματικό παιχνίδι και τη δυναμική της ομάδας δίνεται η δυνατότητα στους / στις μαθητές/-ριες να καλλιεργήσουν επίσης τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την κριτική τους συνείδηση ώστε να αντιληφθούν τους εαυτούς τους ως ενεργά μέρη ενός κοινωνικού συνόλου όπου αλληλεπιδρούν με σεβασμό και ισότητα.
Οι δραστηριότητες απαιτούν από τον / την εκπαιδευτή/-ρια να διαμορφώσει ένα ασφαλές, φιλικό και ευχάριστο περιβάλλον ώστε όλα τα μέλη της ομάδας να αισθανθούν άνετα να εκφραστούν, να τοποθετηθούν, να συμφωνήσουν και να διαφωνήσουν ειρηνικά. Ο / η εκπαιδευτής/-ρια είναι εκεί για να συντονίζει τον διάλογο, να διευκολύνει με ερωτήσεις και να κινητοποιεί τους / τις συμμετέχοντες/-ουσες να εκφραστούν, εξασφαλίζοντας όμως ότι κανένας / καμία στην ομάδα δεν αισθάνεται πίεση να πάρει μέρος εάν δεν επιθυμεί. Προστατεύει τον διάλογο ώστε να γίνεται με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα όλων, χωρίς προσβολές και βία οποιασδήποτε μορφής. Σε σημεία της διαδικασίας όπου κρίνει πως χρειάζεται, συμπυκνώνει όσα ειπώθηκαν στην ομάδα και συμπληρώνει με πληροφορίες και εμπειρίες που μπορούν να βοηθήσουν τα μέλη της να αποκτήσουν μία σφαιρική εικόνα για τα πράγματα, χωρίς όμως να καταλαμβάνει χώρο και χρόνο από τους / τις συμμετέχοντες/-ουσες στη διαδικασία.
Ο / η εκπαιδευτής/-ρια καλείται ανάλογα με την περίπτωση να επιλέγει και να προσαρμόζει τα εργαλεία της μη τυπικής εκπαίδευσης σύμφωνα με τους μαθησιακούς στόχους, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της ομάδας που συμμετέχει. Η εκπαιδευτική ροή που ακολουθείται στα εργαστήρια διαμορφώνεται κάθε φορά διαφορετικά αφού διαμορφώνεται από την εκάστοτε συμμετέχουσα ομάδα που αποτελεί τον ζωντανό πυρήνα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Εάν υπάρχει δυνατότητα, προτείνεται ο συντονισμός κάθε εργαστηρίου να γίνεται από δύο εκπαιδευτικούς αντί για έναν, έτσι ώστε η συνεργασία τους να “σπάει” το παραδοσιακό, δασκαλοκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης